Het voormalige Waddeneiland Wieringen is één van de oudste gebieden van Noord-Holland en heeft daardoor een hele rijke geschiedenis. Het heuvelachtige landschap is vele duizenden jaren oud en is gevormd door de stuwende werking van gletsjers. Lees hier meer over het ontstaan van het oude land van Wieringen en Texel.

Omdat Wieringen hoger ligt dan de omgeving en de grond (keileem) veel taaier is dan de omliggende gronden, is het gebied veel minder veranderd dan de rest van de Noordkop. De omgeving werd de ene keer overstroomd door de zee om vervolgens door strandwallen daartegen beschermd te worden. Oorspronkelijk was Wieringen een onderdeel van een grote beboste stuwwal dat ten westen van Texel begon, en via Wieringen overging in het Gaasterland (Fr.).

Hoewel het in de eerste plaats logisch lijkt dat het eiland zijn naam aan de ring van wierdijken heeft te danken, is er niets minder waar. De naam Wieringen komt uit het oud-fries en betekent ‘hoog gelegen land’ (Wir).

Het is dus logisch dat de mens al snel Wieringen ontdekte als een veilige toevluchtshaven. De eerste bewijzen van bewoning op het eiland zijn stenen werktuigen van ongeveer 70.000 jaar geleden, uit de tijd van de Neanderthalers.

Maar de vondsten uit het vlakke Wieringermeer, ten zuiden van Wieringen zijn rijker. Zo is er hier een nederzetting uit de tijd van de Hunebeddenbouwers (Trechterbekercultuur) gevonden en is er onlangs (december 2007) een volledige houten kano gevonden uit dezelfde periode (3.000 v.Chr.). Toch zijn de vondsten uit deze periode op Wieringen zelf schaars.

Uit de tijd van de Romeinen zijn er meer vondsten. Hoewel het Romeinse Rijk eindigde bij Velsen, lijkt het erop dat Wieringen zo rond het begin van de jaartelling een bloeiende nederzetting geweest zou zijn. Er zijn veel munten en sieraden uit deze tijd gevonden op Wieringen.

Dat het een bloeiende nederzetting was, is ook wel logisch, want Wieringen lag als een hooggelegen gebied midden in een groot veenlandschap (hollandveen) dat vast lag aan Texel en het huidige Friesland.

Na de val van het Romeinse Rijk, ontstaat het Frankische Rijk onder Karel de Grote. Wieringen is een onderdeel van het door internationale handel florerende koninkrijk Frisia. De strategisch gelegen regio Wieringen en Texel, die toen nog min of meer aan elkaar vastzaten, waren belangrijk. Wieringen ligt direct ten westen van het Vlie, de vaarweg naar de belangrijke handelsstad Dorestad. Deze stad dreef veel handel dreef met Scandinavië.

In de 9e eeuw kwamen de Vikingen. Omdat Wieringen en Texel centraal hooggelegen gebieden waren in een laagveenmoeras langs het Vlie, kozen de Vikingen deze gebieden uit als uitvalsbasis. Zo zijn er veel aanwijzingen dat de Noormannen zich hier langere tijd vestigden. In 1996 is er zelfs een echte Vikingschat gevonden met gouden munten en sieraden. Toen er later meer van dit soort vondsten werden gedaan, ontdekte men dat Wieringen een belangrijke rol speelde in die periode.

Toch wordt er pas voor het eerst over Wieringen gesproken rond het jaar 900, als het klooster van Fulda (Duitsland) een lijst opstelt over bezittingen op Wieringen. Opvallend is dat er gesproken wordt over de Fluvius (=rivier) Maresdeop dat het gebied Texel scheidde van Wieringen. Dit is het huidige Marsdiep, een groot zeegat tussen Den Helder, Wieringen en Texel. Toen was het gewoon bewoond, en stonden er een aantal dorpen, boerderijen en misschien zelfs een stad Grebbe tussen Texel en Wieringen. Nu heet dit gebied het Balgzand, het meest westelijke deel van de Waddenzee.

Vanaf het jaar 1000 begint het moerasgebied rondom Wieringen in te klinken en stijgt de zeespiegel. De strandwallen in het westen breken door en vanuit het oosten erodeerde de zich naar het westen uitbreidende Waddenzee steeds meer laagveen. Het druk bewoonde land tussen Texel en Wieringen verdween. Zo is ook de stad Grebbe verdronken. Zo tegen 1200 werd Wieringen een eiland dat het zou blijven tot 1924, door de Zuiderzeewerken.

In die periode is men ook begonnen met het aanleggen van de beroemde wierdijken. Net als dat de naam Wieringen niets te maken heeft met de wierdijken, heeft de naam wierdijken weinig te maken met het materiaal waar het van gemaakt is, namelijk zeegras. Zeegras is geen wier maar een grasachtige plant die onder water groeit! De wierdijk is goed te zien in het landschap van Wieringen.

Door het verdwijnen van het omliggende land en de afnemende handel met Noord-Europa, neemt het belang van Wieringen drastisch af. Het bestuurlijke zwaartepunt ligt op dat moment in Zuid-Holland, waar het gewest Holland ontstaat. Aan het eind van de 13e eeuw wordt ook de Noordkop een onderdeel van Holland, ondanks zeer zware protesten door de (West-) Friezen die graag onafhankelijk zouden zijn gebleven.

In de latere Middeleeuwen blijft het stil rond Wieringen. Pas in de tijd van de VOC lijkt het wel weer goed te komen met Wieringen, want, net als in de tijd van de Vikingen, komen er weer schepen langs het eiland. De Wieringers leveren allerlei hand- en spandiensten om deze schepen van dienst te zijn. Maar na het gereedkomen van het Noord-hollands Kanaal en het Noordzeekanaal wordt het weer stil.

Tot de eerste helft van de 20e eeuw als Wieringen ineens het verbanningsoord wordt van de Duitse kroonprins die hier van 1918 tot 1923 verblijft. Ook hebben de Zuiderzeewerken een grote, tijdelijke, invloed op de activiteiten op Wieringen en maken het eiland een onderdeel van Hollandse vaste land.

Toch lijkt het erop dat Wieringen in de nabije toekomst weer een eiland wordt. Ten zuiden van het voormalige eiland komt een randmeer waardoor het eiland weer los van het vaste land komt te liggen. Er wordt nog veel over gediscussieerd, maar dat het meer er komt, is vrijwel zeker. Ook worden er 2.100 huizen gebouwd, en waardoor het leefklimaat op en rond het eiland sterk zal veranderen.

Wieringerrandmeer is een belangrijke website voor degenen die op de hoogte willen blijven van de toekomstige geschiedenis van Wieringen.